معماری و هنر دو عنصر جدایی ناپذیر در سابقه‌ ی فرهنگی ایرانیان به شمار می‌‌روند. در طول تاریخ بناهای عظیمی از ایرانیان به یادگار مانده که هر کدام بیانگر شکوه و عظمت دوره‌ای از تاریخ ایران محسوب میشود. بسیاری از باستان شناسان شکوه و جبروت امپراتوری‌های مختلف در مقاطع تاریخی گوناگون را بر اساس عظمت و جلوه‌ی سازه‌های بنا شده در آن دوران و اصالت معماری آن‌ها می‌‌رنجند. یکی از اصیل‌ترین، باقدمت‌ترین و باشکوه‌ترین جلوه‌های هنر و معماری ایرانی-اسلامی مساجد هستند. مساجد بزرگ‌ترین و اصلی ترین مرجع مطالعات تاریخ معماری در ایران، علی‌الخصوص پس از ورود اسلام به حساب می‌‌آیند. مساجد عظیم و باشکوه در اقصی نقاط جهان جزء پر بازدیدترین و معروف ترین سازه‌های تاریخی و هنری به حساب می‌‌آیند. مسجد شیخ لطف الله در اصفهان، مسجد نصیرالملک در شیراز، مسجد کبود استانبول (مسجد سلطان احمد) در ترکیه، مسجد جامع کوردوبا در اسپانیا و نمونه‌های فراوان دیگر، جزئی از فرهنگ معماری جهان به شمار می‌روند. معماری مساجد این روزها نیز کانون توجه مهندسین و جامعه‌ ی مذهبی قرار گرفته است. ترکیب معماری سنتی و اصیل ایرانی- اسلامی و تجهیزات مدرن صنعت ساخت و ساز باعث شده است تا پیشرفتی خارق العاده در معماری مساجد شکل بگیرد. نکته ی مهم در معماری مساجد معماری مساجد به ظرافت‌ها و ریزبینی‌های منحصر به فرد خود وابسته است. از یک طرف معماری مسجد به عنوان یک مکان مذهبی باید دارای شاًنیت و جایگاه خاصی بوده و از به کار گیری هر نوع ماده اولیه و یا هر سبکی از معماری در آن پرهیز نمود. از سوی دیگر فضای مسجد باید تداعی کننده‌ ی آرامش و حس و حال خوب باشد، به همین دلیل استفاده از عناصر دکوراتیو با طرح‌های نامنظم و شلوغ، که سبکی نوین در صنعت معماری محسوب می‌شود، به هیچ عنوان شایسته نیست. استیکر کاشی با قیمت به صرفه تر استفاده از کاشی کاری با نقوش سنتی و اصیل در محراب و شبستان مساجد از گذشته رایج بوده و هنوز نیز مورد توجه است. البته این روزها می‌توان با استفاده از متریال‌های نوینی همچون استیکر کاشی که در طرح‌های اصیل و متنوعی موجود است، اقدام به تزئین فضا به شیوه‌های مرسوم اسلیمی نمود. استفاده از این استیکرها بسیار کم هزینه بوده و یک جایگزین مناسب برای کاشی‌های طرح دار گران قیمت و گزینه‌ ای اقتصادی و مناسب برای ساخت و مخصوصا بازسازی مساجد قدیمی به شمار می‌رود. گر چه استفاده از کاشی‌های طرح دار با نقوش اسلیمی، در صورتی که محدودیت‌های مالی وجود نداشته باشد، انتخابی زیبنده‌تر محسوب می‌‌شود. استفاده از چوب در محراب مساجد طاق‌های منقش به آیات قرآن و احادیث یکی از اصلی ترین بخش‌های مساجد را تشکیل می‌دهند. در گذشته این طاق‌ها با آجر ساخته شده و با کاشی‌های گران قیمت تزئین می‌شدند. امروزه اما طاق‌های فلزی و MDF آماده با نقوشی زیبا و قیمتی بسیار مناسب در اختیار طراحان دکوراسیون داخلی قرار دارد تا از آن‌ها در تکمیل معماری اسلامی مساجد استفاده کنند. علاوه بر آن محراب‌های پیش ساخته و سبک از مواد اولیه ‌ای همچون چوب و MDF، متریال‌های پلاستیکی و حتی فلزی که با طرح‌های اصیل اسلامی طراحی شده‌اند نیز جایگزین بسیار مناسبی برای محراب‌های سنتی و قدیمی به شمار می‌‌رود. نکته‌ی قابل توجه این است که تمامی این مواد اولیه علاوه بر داشتن نما و جلوه‌ای بسیار عالی و مشابه با کاشی‌کاری‌های سنتی، بسیار ارزان‌تر بوده و همچنین امکان تغییر آن‌ها پس از چندین سال در جهت تغییر دکوراسیون مذهبی مساجد، مهیاست. از دیگر مواد اولیه سنتی و نوینی که در اختیار طراحان دکوراسیون مذهبی مساجد قرار دارد، می‌توان به پنجره‌های چوبی مشبک با طلق‌های رنگی اشاره کرد که تداعی کننده‌ ی پنجره‌های سازه‌های قدیمی دوران صفویه است. علاوه بر آن پارتیشن‌های پاراوان جداکننده برای تفکیک محیط مخصوص بانوان که با عبارات اسلامی مزین شده‌ اند نیز مخصوصاً در مساجد دارای یک طبقه بسیار مناسب است. منبر نیز یکی دیگر از المان‌های اصلی و عناصر مهم در دکوراسیون مذهبی مساجد است. منبر به دلیل قرار گرفتن واعظ بر روی آن باید از جنس چوب مستحکم بوده و دارای حکاکی‌های ظریف و نقوش اصیل باشد. ارتفاع منبر و تعداد پله‌های آن با توجه به مساحت محوطه و صحن مسجد تعیین خواهد شد. جایگاه قاری و کرسی تلاوت قرآن از دیگر عناصر دارای اهمیت در یک مسجد است. جایگاه قاری نیز می‌تواند از جنس چوب و یا متریال‌های پلاستیکی مستحکم به عنوان گزینه‌ای اقتصادی تر باشد. دکوراسیون دیوار مسجد این روزها دیوارپوش‌های کامپوزیت و فایبرگلاس منقش به آیات الهی و عبارات عرفانی برای پوشش دیوار مساجد یک گزینه‌ ی پرطرفدار برای دکوراسیون دیوار مسجد محسوب می‌‌شوند. حتی از پنل‌های گچی سه بعدی دارای طرح‌های اصیل در جهت افزایش جلوه ‌ی معماری مساجد می‌‌توان استفاده نمود. از این پنل‌ها به صورت المان‌های افقی و به عنوان تابلوهای بزرگ در بالای ایوان و منبر و یا اطراف محراب می‌‌توان استفاده کرد. دکوراسیون سقف مسجد استفاده از متریال‌های پوشاننده‌ ی سقف مانند سقف‌های کاذب نوین‌گر چه در مساجد و اماکن مذهبی مرسوم نیست، اما می‌توان با سفارش و تولید سقف کشسان و یا آسمان مجازی با نقوش و طرح‌های ایرانی- اسلامی منظره‌ای خارق‌العاده و در عین حال متناسب با معماری عرفانی مساجد به وجود آورد. نکات پایانی در انتها ذکر این نکته ضروری است که معماری هر مکان باید متناسب با کاربرد آن باشد. به این معنی که اگر یک سبک معماری، باعث دور شدن بنا و سازه از کاربرد اولیه‌ ی خود شود، معماری نامناسب و غلطی به شمار خواهد رفت. در طراحی مساجد نیز باید این نکته را در نظر گرفت که تجمل بیش از حد در دکوراسیون داخلی و خارجی آن، روح عرفان و معنویت را از آن می‌ستاند. برای مثال مسجد بن زاید ابوظبی که دارای بزرگترین فرش دستباف ایرانی و عظیم ترین لوستر مجلل آلمانی است، بیشتر به عنوان یک مکان لوکس و تفریحگاه توریستی برای گردشگران خارجی و یک تفرجگاه ارز آور برای حکومت امارات متحده ی عربی به حساب می‌ آید تا یک مکان مذهبی و محلی برای کسب آرامش! بنابراین بهتر است در طراحی معماری مساجد در عین توجه به نکات ظریف معماری، تا حد ممکن از تجمل گرایی افراطی پرهیز کنیم.